Yeniden hayatta: Mimarlıkta “kuram-sonrası”na dair bir kartografi

Özet

Güncel mimarlık kuramının önemli gündemlerinden biri kuram-sonrası tartışmalarıdır. Kuram-sonrası, kuramın hayatı düşey bir hiyerarşi içinde örgütlemeye çalıştığını vurgular. Ancak günümüzde mimarlık pratiği, bu yukarıdan aşağı yaklaşımı olanaksız kılan, dinamik, hızlı, değişken, büyüyen ve adeta canlı gibi davranan bir dünyada gerçekleşmektedir. Dolayısıyla hâlihazırda kuram-sonrasıdır. Mimarlık kuramının özerklik, eleştirellik, öncülük gibi vurguları terk edilmekte, mimarlığın oluşlar ile birlikte yeni kendilikler edinebilmesinin yolları tartışılmaktadır. Ancak kuram-sonrasının ima ettiği radikal kopuş vurgusuna rağmen, canlılık, hayatın bir dizi mekanik sistem olarak anlaşıldığı kavrayışlarla, mekanizmanın ötesinde bir bütünlüğü işaret eden organizma vurguları ile ya da enformasyon ile ilişkili bir organizasyon düşüncesi ile mimarlık kuramlarının sıklıkla başvurduğu bir argümanlaştırma biçimini belirtmektedir. Bu yüzden bu çalışma, kuram-sonrasının canlılık söylemlerini nitel bir araştırma örüntüsü içinde, eleştirel bir değerlendirmeye tabi tutmayı amaçlamaktadır. Çalışmada, bu söylemlerin mimarlık kuramının geleneksel biçimleri ile kurduğu bağlantıları işaret eden kartografik bir strateji izlenmektedir. Başka çabalarla geliştirilebilecek; canlılık söylemleri ve bu söylemlerin ilişkilendiği yönetimsel alanı eleştirel bir biçimde sorgulamaya açabilecek metinsel bir harita öngörülmektedir. Araştırmanın sonucunda, kuram-sonrasının radikal bir kopuş vurgusuna rağmen, kuramın geleneksel biçimleriyle kurduğu bir dizi süreklilik tartışmaya açılmaktadır. Bu tartışmayla; kuram-sonrasının “canlılık” söylemlerinin, temelde düşünmenin (ve kuramın) sonunu ilan etmekten ziyade, kuramın hayat ile ilişkisini yeniden sorgulamaya çağıran bir girişim olarak anlaşılabileceği vurgulanmaktadır.