Mimarlıkta “maddi olmayan”: Kavramsal bir inceleme

Yazarlar

Anahtar Kelimeler:

Maddi olmayan- Mekânsal deneyim- Fenomenoloji- Ontoloji- Metafizik

Özet

Çalışmanın amacı mimarlıkta maddi olmayan meselesinin nasıl ele alındığını göz önüne sermek ve problemin gelişme ufkunu işaret eden eleştirel bir okuma yapmaktır. Çalışmanın kapsamı, ScienceDirect, Web of Science ve Google Scholar veritabanları üzerinden ulaşılan güncel akademik mimarlık literatürüdür. Çalışma, kavramsal inceleme ve düşünümsel tematik analizin birlikte kullanıldığı karma bir nitel araştırma yöntemine dayanmaktadır. Çalışmada, mimarlık literatürünü içine alan akademik veritabanlarında maddi olmayan kavramının, yan anlamlarının ve kavramsal açılımların izinin sürüldüğü bir kelime araması prosedürü takip edilmiştir. Üç tema altında konumlandırılan yaklaşımların pozitivist/materyalist paradigma ve varoluşsal/ontolojik paradigma olarak iki farklı düşünsel paradigma etkisinde şekillendiği gözlenmiştir. Kartezyen özne-nesne ayrımını benimseyen pozitivist/materyalist paradigma içinden gelişen yaklaşımların literatürde sayıca çok olduğu gözlenmiştir. Özne-nesne bütünselliğine dayalı varoluşsal/ontolojik paradigma içinden gelişen yaklaşımların ise maddi olmayanın kelime anlamına tam olarak karşılık vermesine rağmen sayıca az olduğu gözlenmiştir. Bu grup yaklaşımın problem ile ilişkisi derinleştirilmeye değer görülmüş ve araştırma, maddi olmayanın metafizik, ontolojik ve varoluşsal kelime anlamlarını içerecek şekilde genişletilmiştir. Materyalist paradigmada fiziksel olmayan etmenler mekânın oluşumunu materyalist bir düzlemde belirlemektedir. Çalışma sonucunda varoluşsal paradigmada ortaya konan ontolojik ilkelerin de mekânın oluşumunu ontolojik düzlemde belirleyen maddi olmayan etmenler olarak ele alınabileceği önermesine ulaşılmıştır.

Referanslar

Altan, İ. (1993). Mimarlıkta mekân kavramı. Psikoloji Çalışmaları, 19(0), 75-88. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/100137

Holgate, A. (1994). The art in structural design: An Introduction and Sourcebook. Oxford University Press.

Aras, S. (2010). Mimarlık-felsefe ilişkisi: Martin Heidegger düşüncesinde mekân [Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi].

Avar, A. A. (2009). Lefebvre'in üçlü–algılanan, tasarlanan, yaşanan mekân–diyalektiği. Dosya, 17(0), 7-16.

Bachelard, G. (1994). The poetics of space (M. Jolas, Çev.). Beacon Press.

Beşlioğlu, B. (2014). The transmission of accumulated immaterial senses in architectural education. METU JFA, 2014(1), 157-170. https://doi.org/10.4305/metu.jfa.2014.1.8

Bouman, O., & Toorn, R. (1994). The invisible in architecture. Wiley.

Bolak Hisarlıgil, B. (2007). “Yer”leşmenin düş(üm)lenmesi: Geleneksel Anadolu yerleşmelerinde “ara”lar. [Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü].

Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77-101. http://dx.doi.org/10.1191/1478088706qp063oa

Braun, V., & Clarke, V. (2019). Answers to frequently asked questions about thematic analysis. The University of Auckland. https://l24.im/Wfx9GY (26.09.2023).

Charciarek, M. (2020). Relations betwen the idea and matter in concrete architecture. Wydawnictwo PK.

Côté, O. (2013). Intangible aspects of architectural spaces that influence well-being. [Doctorate Thesis, Université de Montréal]. https://papyrus.bib.umontreal.ca/xmlui/handle/1866/11897

de Bruyn, D. (2013). Is it immaterial? Matters of architectural matter. SAJAH, 28(2), 57-71. http://hdl.handle.net/2263/39879

Dodds, G. (2008). Editorial: The incredible lightness of building. Journal of Architectural Education, 62(2), 3. http://dx.doi.org/10.1111/j.1531-314X.2008.00232.x

Duvisac, D. (2014). The concept of spatiality in Heidegger, Merleau-Ponty, and Patočka. [Senior Honors Projects Thesis, James Madison University]. https://commons.lib.jmu.edu/honors201019/407

Emmons, P., & Mindrup, M. (2008). Material models and immaterial paradigms in the Rietveld Schröder House. Journal of Architectural Education, 62(2), 44-52. http://dx.doi.org/10.1111/j.1531-314X.2008.00239.x

Frampton, K. (1995). Studies in tectonic culture: The poetics of construction in nineteenth and twentieth century architecture. London: MIT Press.

Güner, D. (2012). Performans ve edinimsel olarak mimarlık. Ege Mimarlık Dergisi, 24-29.

Güney, D., & Yürekli, H. (2004). Mimarlığın tanımı üzerine bir deneme. itüdergisi/a mimarlık, planlama, tasarım, 3(1), 31-42.

Hale, J. (2016). Merleau-Ponty for architects. Routledge.

Hasol, D. (1979). Ansiklopedik mimarlık sözlüğü (2. Baskı). YEM Yayınevi.

Hasol, D. (2011) “Mimarlık sanat değil mi? Batı Akdeniz Mimarlık dergisi, 48. http://www.doganhasol.net/mimarlik-sanat-degil-mi.html (30.09.2023)

Havik, K., Teerds, H., & Tielens, G. (2013). Editorial. Building atmosphere, OASE (91), 3-12. https://www.oasejournal.nl/en/Issues/91/Editorial

Heidegger, M. (2004). İnşa etmek, oturmak, düşünmek. (E. Yıldız, N. Behramoğlu, N. Gönül, A. Kaftan, İ. Oranlı, Ç. Utlu, Çev.). Kutadgubilig: Felsefe-Bilim Araştırmaları, 6(2004), 45-55.

Hill, J. (2006). Immaterial architecture. Routledge.

Holgate, A. (1994). The art in structural design: An introduction and sourcebook. Oxford University Press.

Infanger, J. (2009). Dwelling the immaterial and the Internet. [Master Thesis, Washington State University]. https://rex.libraries.wsu.edu/esploro/outputs/graduate/Dwelling-the-immaterial-and-the-Internet/99900525287801842

Irwin, B. A. (2019). Architecture as participation in the world: Merleau-Ponty, Wölfflin, and the bodily experience of the built environment. Architecture Philosophy, 4(1), 89-102.

Jesson, J. K., Matheson, L., & Lacey F. M. (2011). Doing your literature review. Traditional and systematic techniques. Sage.

Kahvecioğlu, H. (2008). Mekânın üreticisi veya tüketicisi olarak zaman. A. Şentürer, Ş. Ural, Ö. Berber, F. Uz (Eds.), Zaman-Mekân (Bölüm II, 142-149). Yem Yayınları.

Kaplan, E. K. (1972). Gaston Bachelard’s philosophy of imagination: An introduction. Philosophy and Phenomenological Research, 33(1), 1-24. https://doi.org/10.2307/2106717

Karandinou, A. (2016). No matter: Theories and practices of the ephemeral in architecture. Routledge.

Kutluer, İ. (2007). Pozitivizm. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi İçinde (Cilt. 34, s. 335-339). Türkiye Diyanet Vakfı. https://islamansiklopedisi.org.tr/pozitivizm (24.09.2023).

Lefebvre, H. (1991). The production of space. (D. Nicholson-Smith, Çev.). Blackwell.

Löschke, S. K., & Luscombe, D. (2013). Immaterial materialities: Aspects of materiality and interactivity in art and architecture. Interstices: Journal of Architecture and Related Arts, 14(14), 5-12. https://doi.org/10.24135/ijara.v0i0.451

Löschke, S. K. (Ed.). (2016). Materiality and architecture (1st ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315732732

Magrini, J. (2017). Dwelling and creative imagination in Gaston Bachelard’s phenomenology: Returning to the poetic space of education and learning. Access: Contemporary Issues In Education, 38(1), 66-83. https://doi.org/10.1080/00131857.2016.1194738

Mallgrave, H. F. (2010). The architect’s brain: Neuroscience, creativity, and architecture. Wiley.

Mallgrave, H. F. (2018). From object to experience. Bloomsbury Publishing.

Malpas, J. (2021). Rethinking dwelling: Heidegger, place, architecture. Bloomsbury Academic.

Meraz, J. M. (2016). From the fusion with nature to architectural immateriality: The seduction of the image in the work of Jean Nouvel. EGA Expresión Gráfica Arquitectónica, 21(27), 96–105. https://doi.org/10.4995/ega.2016.4242

Norberg-Schulz, C. (1980). Genius loci : Towards a phenomenology of architecture. Rizzoli.

Norberg-Schulz, C. (1985). The concept of dwelling : On the way to figurative architecture. Rizzoli.

One Look Thesaurus. (a) (t.y.). Immaterial. OneLookThesaurus İçinde. https://onelook.com/thesaurus/?s=immaterial (30.09.2023).

One Look Thesaurus. (b) (t.y.). Metaphysical. OneLookThesaurus İçinde. https://onelook.com/thesaurus/?s=metaphysical (30.09.2023).

Pallasmaa, J. (1996). The geometry of feeling a look at the phenomenology of architecture. K. Nesbitt (Ed.), Theorizing A New Agenda For Architecture İçinde (ss.448-453). Princeton Architectural Press. https://parametricplaces14.files.wordpress.com/2014/04/geometry-of-feeling1.pdf

Pallasmaa, J. (2014). Space, place and atmosphere. Emotion and peripherical perception in architectural experience. Lebenswelt, 4(1), 230-245. http://dx.doi.org/10.13130/2240-9599/4202

Puthussery, A. (2022). Dwelling as the ontological condition for designing. Cetanā: The Journal of Philosophy, 2(1), 16-37.

Rasmussen, S. E. (1962). Experiencing architecture. M. I. T. Press.

Seamon, D. (2014). Merleau-Ponty, perception, and environmental embodiment: Implications for architectural and environmental studies. P. Locke ve R. McCann (Eds.), Carnal Echoes: Merleau-Ponty and the Flesh of Architecture. https://l24.im/8TOi5 (30.09.2023).

Sharr, A. (2007). Heidegger for architects. Routledge.

Shengli, L. (2009). Merleau-Ponty’s phenomenology of space preliminary reflection on an archaeology of primordial spatiality. The Third BESETO Philosophy Conference “Philosophy in the East Asian context: Knowledge, Action, Death, and Life”, Japan, 131-140.

Şener, A. (1996). Architecture-technology architectonics. [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi].

Teal, R. (2008). Placing the fourfold: Topology as environmental design. Footprint, 2(2), 65-78.

Tschumi, B. (1996). Architecture and disjunction. MIT Press.

Topaloğlu, A. (2003). Materyalizm. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Cilt 28) İçinde. Türkiye Diyanet Vakfı. https://islamansiklopedisi.org.tr/materyalizm (24.09.2023).

Tunç, M. T., & Yıldız, S. (Eds.). (2021). Mimarlar Neden Bachelard Okur? Ketebe.

Vasilski, D. (2013). Minimalism in architecture: Materials as an instrument of perception immaterial reality. AU37(37), 3-27. http://dx.doi.org/10.5937/a-u37-3761

Wheeler, A., & Nagdive, A. (2015). The energy between us: Two affective and intertwined space-times evoked by architecture as prelude to a proper sharing? Barret, E., Bolt, B., Kontturi, K-K., (Eds.), Transversal Practices, Matter, Ecology and Relationality: VI International Conference on New Materialisms (ss.59-60), Melbourne.

Yorgancıoğlu, D. (2004). Steven Holl: A translation of phenomenological philosophy into the realm of architecture. [Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi].

Zevi, B. (2021). Mimarlığı görebilmek (A. Tümertekin, Çev.). Arketon Yayıncılık.

Yayınlanmış

2023-11-30